Het geboortemaand effect is het effect dat er meer spelers die geboren zijn in de eerste maanden van een selectiejaar geselecteerd worden dan voetballers die geboren zijn in de laatste maanden van een selectiejaar. In de meeste sporten loopt een selectiejaar van januari tot en met december, zo ook in het voetbal.
Kinderen die in januari geboren zijn, zijn bijna een jaar ouder zijn dan hun teamgenoten uit december. Met name bij jonge kinderen is dit een significant groot verschil in leeftijd. Dit brengt voor de relatief oudere kinderen verschillende voordelen met zich mee. Zij zijn over het algemeen groter, sterker, sneller en hebben meer trainingsuren gemaakt waardoor zij ook technisch en tactisch verder zijn.
Bovendien zorgt de voorsprong bij de relatief oudere kinderen voor meer motivatie om nog beter te worden vergeleken met relatief jongere kinderen. Daarbovenop hebben de jongere kinderen juist een verhoogde kans om te stoppen met hun sport in vergelijking tot de oudere kinderen.
“Relatief oudere kinderen hebben een grotere kans om geselecteerd te worden dan jongere kinderen”
Door bovengenoemde voordelen zijn de oudere jeugdvoetballers over het algemeen beter dan hun jongere teamgenoten. Wanneer scouts van professionele voetbalclubs niet corrigeren voor de geboortemaand van jonge talentvolle voetballers, kiezen zij voor de beste speler op een bepaald moment en niet voor de speler met het meeste talent die de beste zal zijn op bijvoorbeeld zijn 18e (wanneer de speler zijn debuut hoopt te maken voor het eerste elftal).
Hierdoor hebben de relatief oudere kinderen een grotere kans om geselecteerd te worden door een professionele sportclub of door een nationaal jeugdelftal dan de jongere kinderen.
Geboortemaand effect nog steeds zichtbaar bij de nationale jeugdelftallen
Figuur 1: De verdeling van de geboortemaanden van de spelers uitkomend voor de nationale jeugdelftallen van onder 15 tot en met onder 20 (gepeild op 18/12/2017).
Bijna de helft van de spelers in de nationale jeugdelftallen is geboren in het eerste kwartaal van het selectiejaar (januari tot en met maart). Slechts 9% viert zijn geboorte in de maanden oktober tot en met december. Hiermee is het aantal spelers dat geboren is in de eerste maanden van het jaar meer dan vijf(!) keer zo groot dan het aantal spelers dat geboren is in de laatste drie maanden van het jaar.
De KNVB erkent inmiddels het probleem en heeft volgens de Correspondent eind 2016 een onderzoeker, Steve Lawrence, de opdracht gegeven om het effect verder te onderzoeken.
Is het geboortemaandeffect ook zichtbaar bij de eerste elftallen in de Eredivisie?
Wanneer spelers de puberteit hebben gehad, zijn de fysieke voordelen die relatief oudere spelers hebben ten opzichte van jonge spelers niet meer aanwezig. Bovendien is het verschil in leeftijd tussen spelers onderling relatief minder groot op latere leeftijd.
Hierdoor zou je verwachten dat de relatief jongere spelers naar boven komen drijven wanneer zij rond hun achttiende bij het eerste elftal komen en dat daarmee het geboortemaandeffect bij eerste elftallen niet meer aanwezig zal zijn. Maar, klopt deze redenering ook?
Figuur 2: De verdeling van de geboortemaanden van de spelers uitkomend in de Eredivisie (gepeild op 18/12/2017).
Het geboortemaandeffect is in de Eredivisie aanzienlijk kleiner dan bij de nationale jeugdelftallen, maar het effect is nog steeds wel aanwezig. 31% van de spelers in de Eredivisie is geboren in het eerste kwartaal van het jaar tegenover 18% dat geboren is in het laatste kwartaal.
Twee keer zoveel selectiespelers uit eerste kwartaal
Uit de cijfers blijkt dat ook in het Nederlandse jeugdvoetbal sprake is van een sterk geboortemaandeffect. Als we kijken naar de cijfers van de eerste elftallen bij alle amateurclubs met minimaal drie teams per leeftijdscategorie in Nederland op dit moment, blijkt dat in alle categorieën het aantal kinderen uit het eerste kwartaal veel hoger is dan het aantal kinderen dat is geboren in het tweede kwartaal. In de jongste categorieën is dat zelfs meer dan twee keer zoveel.
Hoe komt het dat het geboortemaandeffect toch nog steeds zichtbaar is in het volwassen profvoetbal?
Daar zijn verschillende verklaringen voor. Zoals al eerder aangegeven hebben relatief jonge kinderen een verhoogde kans om te stoppen met voetbal, waardoor potentiële profvoetballers die geboren zijn in de maanden oktober tot en met december verloren gaan.
Daarnaast is er nog een andere belangrijke reden dat het geboortemaandeffect nog steeds zichtbaar is in het volwassen profvoetbal. Spelers die namelijk op jonge leeftijd gescout worden door een professionele voetbalclub krijgen al van jongs af aan betere faciliteiten om zich verder te ontwikkelen dan spelers die niet gescout worden.
Hierdoor ontwikkelen de relatief oudere kinderen zich sneller en is de kans groter dat zij beter blijven dan de relatief jongere spelers die niet gescout worden ondanks dat deze jongere spelers in potentie beter waren.
Wat kunnen we hier tegen doen?
Alhoewel het erg lastig is om het geboortemaandeffect tegen te gaan, zijn er weldegelijk verschillende oplossingen. Zo pleit bijvoorbeeld Steve Lawrence ervoor om bij jeugdteams te werken met een minimale gemiddelde leeftijd. Hiermee worden clubs uitgedaagd om ook het talent van de relatief jongere jeugdvoetballers te erkennen.
Een tweede oplossing is om meer leeftijdscategorieën te maken, waardoor het leeftijdsverschil tussen voetballers niet meer één jaar, maar bijvoorbeeld zes maanden is. Dit verkleint het voordeel van de relatief oudere ten opzichte van de jongere jeugdvoetballers.
Coaches en clubs zouden een betere balans moeten vinden tussen korte en lange termijn succes. In het jeugdvoetbal gaat het namelijk niet alleen om winnen. Het belangrijkste doel van de jeugdopleiding is te zorgen dat spelers zich dusdanig ontwikkelen dat zij uiteindelijk doorstromen naar het eerste elftal.
Volgens velen ontbreekt het tegelijkertijd echter ook aan winnaarsmentaliteit bij de Nederlandse voetballers. Een juiste balans tussen succesvol doorstroming naar het eerste elftal en tegelijkertijd de juiste winnaarsmentaliteit creëren is dus cruciaal.
Hierin hebben clubs ook een belangrijke rol door jeugdtrainers niet alleen te beoordelen op resultaten, maar met name op de ontwikkeling van de spelers.
Conclusie
Ondanks dat onderzoekers twaalf jaar geleden al aantoonden dat het geboortemaandeffect in Nederland ervoor zorgt dat talent verloren gaat, hebben de clubs en de KNVB tot op heden nog geen goede oplossing gevonden om dit tegen te gaan.
Wellicht dat Steve Lawrence hier verandering in kan brengen, want met name in de nationale jeugdelftallen is het aandeel spelers dat geboren is in de eerste maanden van het selectiejaar erg groot. Scouts en coaches/trainers van deze vertegenwoordigende elftallen verwarren dus nog steeds leeftijd met talent!
De KNVB heeft een oproep gedaan aan iedereen die betrokken is bij het jeugdvoetbal en bekend is met het geboortemaandeffect. Deze oproep staat in het teken van het delen van mogelijke oplossingen voor het geboortemaandeffect. Meer informatie kun je vinden op de volgende link: https://www.knvb.nl/nieuws/assist-trainers/assist-trainers/63375/geboortemaandeffect-tijd-voor-oplossingen
Voetbal 
